OKINAWA
Okinawa jest główną wyspą łańcucha archipelagu Ryukyu, leżącego na południowy-zachód od Kyushu do Tajwanu. Największa, w rzeczywistości niewielka, licząca około 1200 km kwadratowych i 100 km długości wyspa kształtem przypomina ''linię na pełnym morzu''. Całkowity obszar Okinawy to 460 mil morskich. Główne miasto i port to Naha. W czasie II wojny światowej był to rejon największych operacji lądowo-morskich na Oceanie Spokojnym. Głównym zajęciem jej mieszkańców było rybołówstwo i rolnictwo-uprawa ryżu.
POCZĄTKI KARATE NA OKINAWIE
Strategiczne położenie Okinawy między Japonią i Chinami spowodowało, że jej mieszkańcy utrzymywali kontakt z oboma krajami. O tym, że na Okinawie narodziły się początki karate zadecydowało kilka następujących po sobie wydarzeń. Przełom V i VI wieku to okres nasilających się kontaktów między Japonią i Chinami. Pojawia się coraz więcej przybyszy z kontynentu reprezentujących odmienną kulturę, zwyczaje i wierzenia. Ponadto podczas panujących sztormów do portu zawijają statki handlowe, szukające schronienia w rybackich przystaniach Okinawy, dokonując transakcji handlowych. Okinawa staje się ważnym centrum handlowym Dalekiego Wschodu, prowadząc handel głównie z Chinami, a także Japonią. Taka sytuacja spowodowała, iż cesarz Chin zażądał corocznej daniny. Władca Okinawy w 1372 r. składa hołd lenny cesarzowi Chin, akt ten otworzył nowy rozdział w życiu wyspy, która przez kilka stuleci rozwijała się pod wpływem i urokiem Państwa Środka. Od 1314 roku Okinawa podzielona została na trzy królestwa: Chuzan, Hokuzan, Nanzan, które w 1429 roku zjednoczył mieczem Hassahi, stojący na czele feudalnego rodu So. Dla wyspy to bardzo bogate lata wymiany handlowej z Chinami, Indonezją, Malajami, Koreą. To powoduje zainteresowanie ze strony Japonii. Widząc taką sytuację i wiążące się z nią niebezpieczeństwo zbrojnej aneksji, władcy Okinawy składają cyklicznie hołd poddańczy począwszy od 1451 roku. Dla Japonii to okres wojen domowych między dwoma liniami cesarskimi: Dwory Północy i Południa. Taka sytuacja powoduje osłabienie gospodarcze. Nędza na wsiach to powód do buntów i rozruchów chłopskich. Aby położyć kres tej sytuacji od 1592 roku następuje konfiskata wszelkiej broni będącej w posiadaniu chłopstwa. W 1609 roku Okinawa stała się obiektem karnej ekspedycji japońskiego rodu Shimazu, władającego leżącą na południu Kiusiu prowincją Satsuma. Wśród rygorów ograniczających swobody mieszkańców Okinawy, był nadal obowiązujący zakaz posiadania broni katanagari. Skonfiskowano wszelkiego rodzaju broń, pozostawiając jedynie na placu każdej wioski wbity pal, do którego przymocowano łańcuchem siekierę i nóż używany do patroszenia ryb. Utrudniło to bardzo życie mieszkańcom, pogłębiło niechęć do najeźdźców. Tworzono tajne związki, które w czasie konspiracyjnych, zazwyczaj nocnych spotkań, poświęcały dużo czasu na naukę różnych metod walki. Przebywający w Chinach mieszkańcy Okinawy widzieli mistrzów posługujących się z dużą zręcznością prostymi drewnianymi narzędziami (dwuczłonowy nun-chaku, trójczłonowy san-setsu-kon oraz miejscowy przyrząd do sadzenia ryżu sai). Poznane tam sposoby walki szybko zadomowiły się na Okinawie. Pierwszą znaną sztuką walki ćwiczoną bez użycia jakiejkolwiek broni, opartą wyłącznie na zadawanych rekami i nogami uderzeniach, nazwano TE-co oznaczało ręce. Inną spotykaną nazwą jest Okinawa-te, która pojawiła się pod koniec XVIII w. Jedynym istniejącym przekazem, na podstawie którego możemy z całą pewnością twierdzić o wczesnym pochodzeniu "sztuki te" jest wiersz pochodzenia pióra miejscowego poety Teijunsoku.
NIE MA ZNACZENIA, JAK BARDZO WYRÓŻNIASZ SIE W SZTUCE "TE" I W JEJ NAUCZANIU, NIC NIE JEST WAŻNIEJSZE PONAD TWE POSTĘPOWANIE, A TWOJE CZŁOWIECZEŃSTWO OBSERWOWANE JEST W ŻYCIU CODZIENNYM.
Oryginalnej techniki Okinawa-te nie znamy. Wiemy, że oparta była na prostych, silnych ruchach i wysokich postawach. Zdaniem japońskich badaczy dziejów karate, sztuka ta istniała już przed pojawieniem się na wyspie chińskich sztuk walki. Nie wcześniej niż na przełomie XVII i XVIII w sztuka ta stopiła się z chińskimi stylami samoobrony. Duże znaczenie dla rozpowszechnienia tej sztuki walki miała działalność Shungo Sakugawa twórcy kata Passai (Bassai-Dai), mieszkającego w Shuri (miasto Okinawy). Na początku XVII wieku udał się do Chin w celu poznania chińskich sztuk walki. Wróciwszy na Okinawę, zyskał miano niepokonanego mistrza, nazywano go Te-Sakugawa lub To-Te Sakugawa. Na Okinawie coraz rzadziej używa się nazwy TE na określenie zbioru technik na korzyść TANG-SHOU, TANG-TE i TO-TE również TO-DE, co oznacza chińskie ręce. Działo się tak za sprawą mistrzów pochodzących z Chin, którzy przybywając na Okinawę nadali kształt uprawianej tam sztuce, przesycając ją chińskimi technikami. Po okresie niechęci do japońskiego najeźdźcy przyszedł czas na współpracę. Następuje czas bardzo dobrej współpracy gospodarczej i administracyjnej między Okinawą i Japonią. Uprawianie sztuk walki nie było już koniecznością, a stała się pasją wielu mieszkańców Okinawy i lokalną tradycją. W 1761r na Okinawę przybywa ekspert chińskiej walki Kwang-Shang-Fu (Ku Shanku), dając pokazy i nauczając chętnych swojej sztuki. Pozostawione przez niego kata Kusanku, wskazuje na to, że nauczał on stylu Północny Shaulin. Do dzisiaj na Okinawie i w Japonii ćwiczy się Shaolin-ssu-kempo (shorin ji kempo). Poznane chińskie techniki mieszkańcy Okinawy doprowadzili do niesamowitej doskonałości, ich ręce i nogi zastępowały broń. W końcu XIX wieku Kanryu Higaonna studiujący ponad 10 lat TO-TE i następnie nauczając tej sztuki zmienił większość technik otwartej ręki i dostosował je do używanych od dawna na Okinawie metod, opartych na ciosach pięścią: "seiken". Zmieniający się chińscy eksperci reprezentujący różne szkoły walki oraz dostosowanie technik do lokalnych warunków były powodem rozwarstwienia TO-TE. Z upływem czasu ze wzglądu na zarysowanie się różnic w poruszaniu się, wykonywaniu uderzeń i bloków oraz odmienne metody oddychania, zaczęto dopatrywać się trzech głównych stylów, wywodzących swe nazwy od miejscowości, które były ośrodkami ich uprawiania. I tak powstały style Naha-te, Shuri-te, Tomari-te. Z końcem XIX wieku Shuri-te i Tomari-te połączyły się w jeden styl, który nazwano ogólnie Shuri-te.
Shuri-te - Przejścia realizowane po liniach prostych. Szybkie i silne techniki wykonywane w pełnej harmonii ciała przy naturalnym oddychaniu.
Naha-te - Oparte na ruchach silnych, ale powolnych, twardej, zwartej i mało zwrotnej postawie. Stopy poruszają się po liniach łukowych. Oddech jest uzależniony od wykonywanych technik.
W przeciwieństwie do Shuri-te, Naha-te charakteryzuje brak szybkości w wykonywaniu kata. Wspólną zaletą obydwu styli są naturalne postawy i pozycje rąk. Nacisk kładziono na skuteczność, a nie finezję ruchów. Z biegiem czasu style uprawiane w miastach Shuri i Tomari i ich okolicy zaczęto określać łączną nazwą Shorin-ryu (młody las), natomiast style z okolic portowego miasta Naha-Shorei-ryu. Okinawa w 1875 roku stała się oficjalną częścią Japonii. Z początkiem XX wieku sztuki walki uprawiane tylko dla zdrowia i tradycji uległyby czasem zapomnieniu, gdyby nie popularyzatorska działalność kilku wybitnych mistrzów. Anko Shisku - pełnomocnik do spraw szkół państwowych na Okinawie oraz Shintaro Ogawa w sprawozdaniu do Ministra Edukacji polecili TO-TE jako godną upowszechniania formę wychowania fizycznego. W 1902 roku władze zezwoliły na włączenie TO-TE do programu szkół na terenie Okinawy i kilku sąsiednich wysp, a w 1905 roku rozpoczęto oficjalne nauczanie karate w szkole w Shuri.
SHOTOKAN
oznacza „Szkoła Shoto” lub „Szkoła w której uczy Shoto”. Wyraz „Shoto” można przetłumaczyć jako „Fale sosen” i tak nazywano Gichina Funakoshi (w zależności od źródeł podaje się, że podpisywał w ten sposób prace w zakresie kaligrafii lub, że był to jego pseudonim literacki). Początkowo nazwą tą określane było dojo, w którym nauczał Funakoshi, z czasem dopiero nazwa Shotokan została nadana stylowi przez syna i uczniów Funakoshi’ego. Sam mistrz jednak określał swój styl do końca życia jako „karate”.
ZASADY KARATE
Hitotsu! Jinkaku Kansei ni Tsutomoru Koto!
Po pierwsze! Dążyć do doskonałości charakteru!
Hitotsu! Makoto No Michi Wo Mamoru Koto!
Po pierwsze! Bronić ścieżek prawdy!
Hitotsu! Doryoko No Seishin Wo Yashinau Koto!
Po pierwsze! Krzewić ducha wysiłku!
Hitotsu! Reigi Wo Omozuru Koto!
Po pierwsze! Szanować zasady etykiety!
Hitotsu! Kekki No Yu O Imashimuru Koto!
Po pierwsze! Strzec się porywczej odwagi!
GICHIN FUNAKOSHI
24 kwietnia 1868 roku w Yamakawa-Cho na świat przychodzi Gichin Funakoshi, którego życiu nadano wartość symbolu. Dzieciństwo przyszłego mistrza nie należało do zbyt szczęśliwych. Ojciec, który całe oszczędności topił w sake, nie stanowił dla chłopca budującego przykładu, dlatego wychowaniem dziecka zajął się dziadek. To on zaszczepił w przyszłym mistrzu zamiłowanie do nauki i literatury. Gichin był dzieckiem chorowitymi aby temu zapobiec, dziadek polecił go znanemu w okolicy ekspertowi Karate – Yasutsune Azato. Trzynastoletni Funakoshi musiał poświęcać wiele czasu i energii, żeby osiągnąć wymaganą przez swojego mistrza perfekcję. W 1887 roku Funakoshi zdaje na studia medyczne w Tokio, ale nie zostaje przyjęty ze względu na noszony przez niego samurajski kok, co było zabronione i dlatego w tym samym roku zmuszony jest, ze względów finansowych, podjąć pracę nauczyciela w Shuri. Tam zostaje dostrzeżony przez Shintaro Ogawę, wizytatora okinawskich szkół, co owocuje wprowadzeniem w 1902 roku planowego nauczania Karate. Przełomowym dla całego okinawskiego Karate był maj 1922 roku. Wtedy to w salach uniwersytetu w Tokio zorganizowano pierwszą Narodową Wystawę Atletyczną i poproszono Funakoshiego aby reprezentował Okinawę i przygotował stosowne materiały. Z własnoręcznie przygotowanymi rysunkami i zdjęciami udał się do Tokio. Przedstawiona ekspozycja spotkała się z żywym przyjęciem i zachwytami zwiedzających. Szczególnie mocno zainteresował się nieznana mu sztuką walki Jigoro Kano, ojciec japońskiego Judo. W ciągu następnych lat sława Mistrza rośnie. Daje liczne pokazy, uczy, wyjaśnia, wiele podróżuje. W 1936 roku Społeczny Komitet Wspierania Karate Ofiaruje Funakoshiemu drewniany budynek z przeznaczeniem na Dojo. Nad drzwiami widniała nazwa SHOTOKAN, która wprowadziła Mistrza w zdumienie. Jeszcze przez wiele lat bronił się przed klasyfikacją, uważając, że Karate jest jedno, różnice stylistyczne pomiędzy poszczególnymi technikami nie powinny być powodem rozbicia na style. Po drugiej wojnie światowej styl SHOTOKAN osiągnął kształt jakim go obecnie znamy. A więc niskie, długie i szerokie postawy, stanowiące mocny fundament do silnych i dynamicznych technik. Demonstrowane przez Funakoshiego techniki były kanonem dla wielu późniejszych Szkół i Stylów. Sam znany był z niezwykle silnych bloków, które zniechęcały sparingowych partnerów do ponowienia ataku. Jego techniki nieco odbiegały od nauczanych w Shotokanie, którego nie był twórcą lecz inspiratorem. Zmarł 14 listopada 1957 roku.
Na obelisku oprócz imienia i nazwiska widnieją słowa:
„Karate ni sente nashi.”
„Karate nie jest sztuką agresji.”
Swoje poglądy na temat karate Funakoshi podsumował w ”dwudziestu przykazaniach karate”:
• Nigdy nie zapominaj, że w Karate najważniejszy jest szacunek. Uczeń winien mieć szacunek dla nauki, innych uczniów, a także życia, które należy traktować z wielką czcią. Szacunek jest tą wartością, która odróżnia człowieka od okrutnego zwierzęcia.
• Karate nie uderza pierwsze. Ta najbardziej znana maksyma Funakoshiego wyryta jest na jego nagrobku. Należy ją rozumieć zarówno dosłownie („kiedy masz kłopoty, zablokuj atak przeciwnika, lecz nie oddawaj ciosu; raczej pozwól, aby przeciwnik pokonał się sam”), jak i w znaczeniu metaforycznym („Cierpliwość i hart ducha są celem tych uczniów, którzy poszukują prawdziwej natury Karate”).
• Karate kształtuje prawość. Bycie szczerym wobec siebie samego przynosi korzyść całemu społeczeństwu.
• Zanim poznasz innych, poznaj siebie samego. Funakoshi nauczył się tej zasady od swego mistrza Azato: „Gdy dobrze znasz siebie i swojego wroga, nigdy nie przegrasz”.
• Znacznie ważniejszy od treningu fizycznego jest trening duchowy. Jest to inna wersja zasady „technika nie czyni człowieka, to człowiek tworzy technikę”.
• Otwórz swój umysł i pozwól mu płynąć. Tej wskazówki mistrz zen, Takuan (1573-1645) udzielił wielkiemu szermierzowi Munenoriemu Yagyu (1571-1646). Kiedy pozwolisz, żeby twój umysł zamarł, tym samym tracisz zdolność do reagowania. Idealnym stanem umysłu jest swobodny i bezpośredni przypływ myśli.
• Przyczynami nieszczęścia są nieuwaga i zaniedbanie. Większość wypadków w życiu spowodowana jest niedostateczną uwagą i zwykłym lenistwem. Dlatego też adepci Karate muszą być stale czujni. Funakoshi pozostawał zawsze czujny: kiedy skręcał za róg , kiedy otwierał drzwi, a nawet kiedy jadł pałeczkami.
• Karate należy praktykować w każdym miejscu i o każdej porze. Prawdziwy trening Karate odbywa się wszędzie i trwa dwadzieścia cztery godziny na dobę.
• Nauka Karate trwa całe życie. Zbliżając się do końca swoich dni, osiemdziesięcioletni Funakoshi powiedział o pewnym ruchu, który ćwiczył ponad sześćdziesiąt lat: „Nareszcie to umiem!”. Podobno na łożu śmierci Funakoshi ciągle powtarzał kata w swoim umyśle, starając się je doskonalić.
• Wszystko, czego doświadczasz, stanowi przejaw Karate i odkrywa przed tobą cudowną prawdę. Drugą część tej zasady można przetłumaczyć jako: „ Karate jest esencją życia”.
• Karate jest jak wrząca woda; jeśli jej dostatecznie nie podgrzewasz, stygnie. Funakoshi mawiał swoim uczniom: „Nieobecność na jednym treningu niweczy osiągnięcia ostatnich trzech”.
• Nie myśl o zwycięstwie. Myśl o tym, aby nie przegrać. Jest duża różnica między pragnieniem zwycięstwa za wszelką cenę, a chęć obrony. Postawa brawury i lekkomyślności prowadzi do destrukcji, zaś w drugim przypadku rozwijamy zdrowy rozsądek i podejmujemy rozważne działania.
• Reaguj na każdy ruch przeciwnika.
• Walkę prowadź w sposób naturalny. W sytuacji ataku ćwiczący powinien zachowywać się naturalnie, zmieniając i przystosowując własne ruchy do ruchów przeciwnika, nigdy zaś nie wymuszając siłą ostatecznego rezultatu walki.
• Swoich rąk i stóp używaj jako ostrych mieczy. Stosując się do tej zasady, ćwiczący nie tylko zamieniają ręce i nogi w śmiertelną broń, ale uświadamiają sobie, jak straszliwym dysponują potencjałem.
• Przekraczając próg domu, stajesz twarzą w twarz z dziesięcioma tysiącami wrogów. To kolejna maksyma, która podkreśla konieczność zachowania czujności w każdej chwili i nie przesądzania z góry ostatecznego rozwiązania.
• Jako początkujący, ucz się różnych pozycji walki, jako zaawansowany polegaj na swojej naturalnej postawie. Dla początkującego nauka wielu rożnych pozycji jest bardzo ważna, bo stanowią one podstawę do dalszego rozwoju na drodze karate. Ostatecznie jednak ćwiczący musi pójść dalej i tak opanować ciało, żeby mógł przyjąć najwłaściwszą i najbardziej naturalną postawę.
• Kata należy zawsze wykonywać poprawnie; w prawdziwej walce zdarzają się błędy. Kata wykonuje się głównie po to, aby rozwijać odpowiednie partie mięśni, wyćwiczyć odruchy i wzmacniać siły witalne. Wiele, a prawdopodobnie zdecydowana większość z tych ruchów, nigdy nie zostanie wykorzystana w prawdziwej walce, ale należy pamiętać, że kata stanowi podstawowy warunek zwycięstwa.
• Pamiętaj o swoich słabych i mocnych stronach, ograniczeniach swojego ciała, a także o tym, że jakość wykonywanych przez ciebie technik jest względna. Tak więc, jeśli dobrze znasz siebie, znajdujesz się na ścieżce prowadzącej do zwycięstwa.
• Nieustannie pracuj nad swoim umysłem. Oznacza to ciągłe zgłębianie natury rzeczy; praca ta, w którą zaangażowana jest cała istota ludzka, skoncentrowana jest na usuwaniu wszelkich fizycznych i duchowych przeszkód.
KARATE WSPÓŁCZESNE
Do II wojny światowej sytuacja w japońskim karate była dość jasna. Ton całemu ruchowi nadawał Funakoshi, którego autorytet ważył na wszystkim, co dotyczyło karate. W latach trzydziestych współistniały cztery style: Shotokan, Shito-ryu, Goju-ryu, Wado-ryu. Ich założyciele instruktorzy darzyli siebie wzajemnym szacunkiem i żywili dla siebie przyjaźń. Po drugiej wojnie światowej ta jedność została całkowicie rozbita. Przybywa liczba stylów, szkół, klubów, sekcji. Narastają konflikty między przedstawicielami różnych stylów. W 1948 roku powstaje Japan Karate Association-JKA, na czele którego stanął Funakoshi. Powstały również inne konkurencyjne organizacje. Po śmierci Funakoshiego w 1957 roku odbyły się pierwsze zawody karate, które wygrał Hirokazu Kanazawa. W taki sposób rozpoczęła się rywalizacja sportowa. W 1964 roku w przededniu Igrzysk Olimpijskich w Tokio kilka związków karate deklaruje chęć pokazu w Budokanie, gdzie odbywały się imprezy towarzyszące igrzyskom. Zgodę wyrażono dopiero po założeniu (na życzenie ministra edukacji) Ogólno Japońskiej Federacji Karate All Kapan Karate Organisation (FAJKO) skupiającej około 100 organizacji. Prezydentem federacji został Nabumato Ohama-rektor Uniwersytetu-Waseda. W ramach tej organizacji działało wiele rywalizujących ze sobą związków. Największe to Nippon Karate Kyokai-styl Shotokan pod kierunkiem Takagi, Wado-kai z Otsuka, Shotokai-z Egami, Gojukai-z Yamaguchi, ponadto Kakusei remmei, Chidokan, Shitokai, Shukokai, Tosukai, Kenyukai, Taishukai, Ouchikai, Rembukai i innych. W Europie karate uprawiano od 1948 roku, nauczycielami byli Japończycy (Mochizuki, Oshimedą, Murakami). Mistrzowie reprezentowali styl Shotokan. W roku 1959 powołano Francuski Związek Karate. Istotne znaczenie ma powstanie w Paryżu w 1956 roku Europejskiej Unii Karate (EKU) z Jacgues Delcortem jako przewodniczącym. Organizacja ta skupiała związki narodowe, które były uznawane przez władze sportowe danego kraju. Podczas spotkania przedstawicieli ponad 30 krajów z Azji, Europy, Ameryki Południowej i Północnej w październiku 1970 roku powołano do życia Word Union of Karate-do Organisation (WUKO). W skład WUKO weszły organizacje kontynentalne: EKU, APKU-Asia Pacyfik Karate-do Union, CAKU-Central America-Caribeau Karate-do Union. W 1974 roku w Nowym Jorku na kongresie stylu Shotokan wiceprezydent WUKO po porozumieniu z H.Nishijamą-czołowa postać karate shotokan w USA powołano do życia International Amateur Karate Federation-IAKF. Dyrektorem technicznym zostaje M. Nakayama (JKA), którego organizacja występuje z FAJKO i z WUKO. W 1975 roku powstaje odpowiednik IAKF, European Amateur Karate Federation-EAKF. Oprócz głównych organizacji powstało kilka mniejszych o ograniczonym zasięgu. We wrześniu 1977 roku H. Kanazawa zakłada w Japonii Shotokan Karate-do International-SKI. Dwa lata później w Europie powstaje filia-Shotokan Karate International Federation European Federation-SKIEF, utworzona przez Shiro Asano. Rozbicie organizacyjne i związany z tym brak kontroli spowodował prawdziwą inflację karate, między innymi w nadawaniu stopni mistrzowskich. Przed wojną najwyższym stopniem był 4 dan, Funakoshi nie przyznał wyższego niż 5 dan. Po jego śmierci rozciągnięto skalę do 8 dan, a następnie do 10 dan. Stopnie powyżej 6 dan nadawane są za szczególne zasługi, prace popularyzatorskie, wybitne osiągnięcia pedagogiczne. Obecnie większość działaczy instruktorów jest zgodna, że rozwój i włączenie tej dyscypliny do Igrzysk Olimpijskich jest możliwa wyłącznie w przypadku jednolitej struktury organizacyjnej, kierującej centralnie ruchem karate na całym świecie.Opracowano na podstawie książki "Karate-do" Pokonac samego siebie Wydawnictwo Sport i Turystyka-Warszawa.
